Zagrożenie ze strony chorób wirusowych plantacji jęczmienia ozimego

Początek wiosennej wegetacji to idealny termin na wykonanie obserwacji polowych zbóż ozimych, gdyż już teraz mogą ujawniać się objawy porażeń wirusowych tych roślin.

Z uwagi na brak możliwości chemicznego zwalczania wirusów jedyną formą ochrony upraw są szeroko pojęte działania prewencyjne takie jak m.in.: dobór odmian o podwyższonej odporności, prawidłowa agrotechnika i wreszcie chemiczne ograniczanie liczebności owadzich wektorów wirusów.
W drastycznych przypadkach silnych porażeń większości roślin na plantacji trzeba nawet podjąć decyzję o likwidacji i usunięciu zakażonych roślin - źródła wirusów dla infekcji wtórnych.
    W Polsce największe zagrożenia dla upraw zbóż ozimych , w tym głównie jęczmienia i pszenicy, stanowią wirus żółtej karłowatości jęczmienia (barley yellow dwarf virus, BYDV) oraz wirus karłowatości pszenicy (wheat dwarf virus, WDV). Ponadto nowym zagrożeniem dla polskich upraw zbóż jest wirus G jęczmienia (barley virus G, BVG). Dość niepokojącym zjawiskiem jest wzrost liczebności mieszanych, bardziej niebezpiecznych, infekcji z udziałem 2 lub nawet 3 w/w patogenów. Wymienione gatunki wirusów przenoszą się tylko i wyłącznie przez wektory.
W przypadku BYDV są to mszyce, głównie m. czeremchowo-zbożowa i m. zbożowa, BVG przenoszony jest przez m. zbożową i m. kukurydzianą, a WDV przez skoczka- zgłobika prążkowanego. Długa, ciepła i dość sucha jesień w roku 2023, zdecydowanie sprzyjała występowaniu tych szkodników.

    Wykonując obserwacje polowe należy zwrócić uwagę szczególnie na zmianę pokroju roślin: skarłowacenie, nadmierne krzewienie. Ponadto bardzo częstym zjawiskiem są żółtawe bądź pomarańczowo-czerwonawe przebarwienia liści jęczmienia i pszenicy, które z czasem brązowieją i przedwcześnie zamierają. Wymienione objawy mogą wskazywać na porażenia wirusowe. Jednakże, inaczej niż w przypadku chorób grzybowych zbóż, objawy choroby nie są wystarczające, gdyż różne gatunki wirusów mogą powodować podobne objawy i dlatego prawidłowa diagnostyka opiera się na wynikach laboratoryjnych testów diagnostycznych. Są to serologiczne testy DAS-ELISA, a w przypadku niejednoznacznych wyników testy molekularne – reakcje RT-PCR. Badania takie można wykonać np. w Klinice Chorób Roślin IOR-PIB w Poznaniu. Pierwsze wyniki takich badań dla próbek jęczmienia pobranych na południu Polski, w województwie opolskim, wykazały obecność infekcji mieszanych. Wszystkie nadesłane rośliny były porażone przez BYDV-PAS, a część z nich przez BYDV-PAS i WDV. Objawy infekcji pojedynczych i mieszanych nie różniły się między sobą.