Omacnica prosowianka – rekordowo wczesny pojaw motyli w 2024 roku
Omacnica prosowianka (Ostrinia nubilalis Hbn.) to najgroźniejszy szkodnik kukurydzy w Polsce. Uszkadza wszystkie podgatunki tej rośliny, a w szczególności kukurydzę słodką (cukrową), koński ząb i szklistą. Jest to jedyny szkodnik tej rośliny, który uszkadza niemal wszystkie nadziemne części roślin. Najgroźniejsze jest bezpośrednie wyjadanie ziarna z kolb, podgryzanie kolb u nasady, a także żerowanie w łodygach prowadzące do złomów łodyg powyżej i poniżej kolby. Żerowanie gąsienic jest ważnym czynnikiem sprzyjającym porażaniu roślin przez grzyby rodzaju Fusarium wywołujące fuzariozę kolb oraz zgniliznę korzeni i zgorzel podstawy łodygi.
W 2024 roku obserwuje się wyjątkowo wczesne, wręcz rekordowo wczesne pojawy motyli tego szkodnika na plantacjach kukurydzy. Pierwsze potwierdzone zgłoszenie pojawu osobnika dorosłego w pułapce świetlnej pochodzi z dnia 22 maja ze Skrzelewa (woj. mazowieckie). Tak wczesny nalot imago nigdy w Polsce do tej pory nie był notowany. Jest to najprawdopodobniej efekt oddziaływania wysokich temperatur, które przyspieszyły przepoczwarczanie się części osobników zimujących w stadium gąsienicy w resztkach pożniwnych. W momencie wylotu motyla, kukurydza miała zaledwie 4-6 liści.
Potwierdzeniem, że warunki pogodowe w niektórych częściach kraju przyśpieszyły rozwój szkodnika, który zazwyczaj nalatywał na plantacje kukurydzy dopiero od drugiej dekady czerwca jest obserwacja na pułapkę świetlną w Iławie (woj. warmińsko-mazurskie), gdzie w dniu 28 maja odłowiono pierwsze 2 samice tego gatunku.
Odłowy pierwszych osobników w centralnej i północnej Polski wskazują na konieczność wystawienia we wszystkich regionach kraju pułapek do odłowu motyli. Mogą to być pułapki feromonowe, jednakże rekomenduje się stosowanie świetlnych, które choć pracochłonne, to są precyzyjniejsze i dodatkowo odławiają osobniki obojga płci.
Rozpoczęcie monitoringu obecności omacnicy prosowianki w uprawach kukurydzy jest niezbędne dla ustalenia optymalnego terminu aplikacji biopreparatów bądź środków chemicznych, tak w kukurydzy pastewnej, jak również w zasiewach kukurydzy cukrowej i innych podgatunków tej rośliny.
Do biologicznego zwalczania jaj szkodnika można wykorzystać w 2024 roku biopreparaty zawierające kruszynka (Trichogramma ssp.). Zwykle wykonuje się 2 introdukcje w kukurydzy pastewnej, a w kukurydzy cukrowej w zależności od stopnia zagrożenia nawet do 3-4. Okresową kolonizację pól kukurydzy z wykorzystaniem kruszynka rozpoczyna się z chwilą wykrycia pierwszych osobników omacnicy w uprawach (najlepiej samic). Drugie wyłożenie najczęściej przypada 7-10 dni po pierwszym, a trzecie i czwarte zwykle po kolejnych 7 dniach.
W uprawach kukurydzy słodkiej do zwalczania wylęgających się gąsienic można stosować zarejestrowane biopreparaty mikrobiologiczne oparte o bakterię owadobójczą Bacillus thuringiensis ssp. kurstaki. Aplikuje się je nalistnie w czasie licznego i masowego wylęgu szkodnika.
W zasiewach kukurydzy cukrowej obok ochrony biologicznej można stosować także zarejestrowane dla tego warzywa insektycydy, które w 2024 roku opierają się o następujące substancje czynne: chlorantraniliprol, lambda-cyhalotryna, spinosad oraz deltametryna + flupyradifuron.
W uprawach kukurydzy zwyczajnej nie ma w 2024 roku zarejestrowanych środków mikrobiologicznych do ograniczania gąsienic omacnicy prosowianki. Do redukcji ich populacji używa się zatem tylko preparatów chemicznych opartych na następujących substancjach czynnych: lambda-cyhalotryna, chlorantraniliprol, acetamipryd + deltametryna, acetamipryd, tebufenozyd oraz deltametryna + flupyradifuron.
W zależności od zagrożenia, wykonuje się zwykle 1-2 zabiegi ochronne przeciwko gąsienicom szkodnika. Przy dwóch zabiegach należy rotować substancję czynną z innej grupy chemicznej. Przed użyciem jakiegokolwiek zarejestrowanego dla kukurydzy (zwyczajnej, cukrowej) środka ochrony roślin należy zawsze zapoznać się z etykietą stosowania. Zabiegi opryskiwania kukurydzy przeciwko gąsienicom zwykle wykonuje się w lipcu w oparciu o monitoring pojawu szkodnika na roślinach.
