Barszcze kaukaskie - lokalne zagrożenia
Barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi Manden.) i barszcz Mantegazziego (Heracleum mantegazzianum) to rośliny inwazyjne z rodziny selerowatych (Apiaceae), należące do grupy blisko spokrewnionych gatunków pochodzących z rejonu Kaukazu. Należą one do jednych z największych roślin zielnych, nierzadko osiągając wysokość 5 metrów. Różnice w cechach morfologicznych obu gatunków są na tyle niewielkie, że uwzględniając zmienność populacyjną, praktycznie nie można ich odróżnić po cechach zewnętrznych. Gatunkiem niekiedy mylonym z barszczami jest, osiągający często również imponujące rozmiary (jednak zwykle znacznie mniejszy i wyraźnie inny), arcydzięgiel litwor (Angelica archangelica), różniący się m.in. kształtem baldachów, które są wyraźnie kuliste. Ze względu na ekspansywny charakter i stwarzane zagrożenia dla środowiska i zdrowia ludzi, barszcze kaukaskie zostały umieszczone na liście inwazyjnych gatunków obcych (IGO) stwarzających zagrożenie dla Unii i rozprzestrzenionych na szeroką skalę (Dz.U. 2022 poz. 2649).
W latach 50-tych ubiegłego wieku rozpoczęto w Związku Radzieckim badania nad wykorzystaniem barszczu Sosnowskiego jako rośliny pastewnej, by w 1958 sprowadzić go do Polski jako dar radzieckiego Wszechzwiązkowego Instytutu Uprawy Roślin w Leningradzie. Pierwszym miejscem, w którym zaczęto go uprawiać w Polsce, był Ogród Roślin Leczniczych we Wrocławiu. Na większą skalę barszcz zaczęto uprawiać w latach 70-tych, głównie na południu Polski. Roślina ta miała być stosowana jako roślina pastewna (głównie w karmieniu bydła) i miododajna. Niestety szybko okazało się, że jej uprawa i zbiór nastręcza wielu problemów, a spodziewane plony są niższe od przewidywanych. Barszcze kaukaskie zawierają bowiem we wszystkich tkankach związki kumarynowe (fumarokumaryny), które stanowią naturalne zabezpieczenie roślin przed owadami i chorobami. Stanowią one jednak duże zagrożenie dla ludzi – kontakt skóry z tymi substancjami powoduje jej znaczne uwrażliwienie na światło (zwłaszcza ultrafiolet), co wywoływać może oparzenia słoneczne II i III stopnia. Najsilniejsza reakcja następuje w czasie od 30 minut do 2 godzin po kontakcie z rośliną.
Podstawową metodą walki z barszczami kaukaskimi jest mechaniczne niszczenie roślin i niedopuszczanie do wydania nasion. Jedną z takim metod jest koszenie, które powinno być wykonywane minimum 9 razy w sezonie wegetacyjnym. Wiąże się to z wysokimi kosztami, dlatego prywatni właściciele gruntów mogą wystąpić z wnioskiem o zwolnienie z wykonania działań zaradczych ze względów finansowych. Należy pamiętać, by w kontakcie z roślinami zachować ostrożność i stosować odpowiednią odzież ochronną. Szczegółowo zagadnienia związane ze zwalczaniem barszczy kaukaskim opisane są w kompendium dostępnym na stronach Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska pod adresem: https://www.gov.pl/web/gdos/kompendia-zwalczania-wybranych-igo.
Wiele informacji na temat tych inwazyjnych roślin można także znaleźć na stronie: https://barszcz.edu.pl/
