Zagrożenia w uprawie tytoniu w sierpniu 2024 roku
W sierpniu 2024 roku na wielu plantacjach tytoniu w województwie lubelskim, świętokrzyskim i podkarpackim zaobserwowano występowanie mozaiki tytoniu. Na niektórych plantacjach udział porażonych roślin sięgał 10-15%. Choroba wywoływana jest przez należący do rodzaju Tobamovirus, rodziny Virgaviridae - Tobacco mosaic virus (TMV). Typowym objawem choroby są mozaikowe zabarwienia liści w postaci jasnozielonych i ciemnozielonych plan (foto 1). Szczególnie silne symptomy chorobowe pojawiają się przy wysokich temperaturach powietrza i przy intensywnym nasłonecznieniu. Zakażone rośliny stanowią źródło infekcji dla innych, gdyż znajdujący się w nich wirus rozprzestrzenia się na polu podczas wzajemnego ocierania się roślin o siebie lub podczas zbioru liści tytoniu. Występujące w sierpniu 2024 długotrwałe okresy wysokiej temperatury powietrza sprzyjały namnażaniu się wirusa i występowaniu zmian chorobowych. Można się zatem spodziewać, że w najbliższych dniach nastąpi wzmożone występowanie infekcji TMV. Nie powinno ono jednak spowodować znacznego pogorszenia wielkości plonu tytoniu, gdyż na tym etapie rośliny zakończyły swój wzrost i rozwój. Natomiast można spodziewać się nieznacznego pogorszenia jakości plonu. Zakażone wirusem liście po wysuszeniu mogą być mało treściwe i mieć niejednolity kolor.
Zaleca się podjęcie działań mających na celu zhamowanie rozprzestrzeniania się wirusa na polu. Rekomenduje się by w czasie prowadzenia prac pielęgnacyjnych i podczas zbioru liści tytoniu często zmywać ręce roztworem mleka lub detergentu, natomiast narzędzia odkażać 10% roztworem trójfosforanu sodowego lub innych detergentów. Ponadto wskazane jest usuwanie chorych roślin z plantacji. Zabieg należy przeprowadzić tak by chore rośliny nie miały kontaktu z pozostałymi zdrowymi.
W przypadku dużego nasilenia choroby, należy w kolejnych latach zaprzestać uprawy tytoniu na danym stanowisku. Dodatkowo zadbać o rozkład resztek pożniwnych tytoniu. Ważną rolę odgrywać będzie używanie specjalistycznych urządzeń rozdrabniających i przyorujących łodygi tytoniu. Niezwykle korzystne będzie stosowanie preparatów stymulujących rozwój mikroorganizmów odpowiadających za mineralizację materii organicznej.
Monitoring plantacji tytoniu położonych w województwie lubelskim i świętokrzyskim wykazał ponadto rozprzestrzeniać masowe występowanie brunatnej nekrozy nerwów tytoniu powodowanej przez wirus Y ziemniaka (PVY) (foto 2). Na niektórych plantacjach udział roślin porażonych wynosił 30-40%. Niepokojące jest jednak to, że symptomy chorobowe pojawiły się na odmianach posiadających genetyczny czynnik odporności na powszechnie występujący na polach szczep PVYN. Świadczy to o tym, że na wizytowanych plantacjach tytoniu rozprzestrzenia się wysoce zjadliwy szczep PVYNTN. Pojawienie się wysoce patogennego szczepu wirusa wymaga wdrożenia metod hamujących roznoszenie się patogenu.
Zaleca się wykonanie zabiegów ochronnych zwalczających mszyce, które są wektorem wirusa PVY. Aktualnie dostępnych jest kilka preparatów do zwalczania mszyc na tytoniu np.: Los Ovados 200 SE, Kobe 20 SP, Mospilan 20 SP, Teppeki 50 WG. Opryski chemiczne mają jednak ograniczoną skuteczność w niszczeniu mszyc z uwagi na dużą mobilność owadów i ich systematyczne nalatywanie z sąsiednich pól. Dodatkowo rozprzestrzenianiu się PVY sprzyja również fakt, że mszyca przenosi wirusa i zakaża roślinę w ciągu kilku sekund żerowania tj. zanim zacznie działać na nią środek owadobójczy. Na terenach dużej koncentracji uprawy tytoniu należy zadbać o to by zabiegi ochronne były wykonane w podobnym czasie na sąsiednich plantacjach tytoniu, co zwiększa skuteczność zwalczania wektora choroby. Warto stosować żółte tabliczki lepowe, do których przyklejają się mszyce. Ponadto można stosować oleje mineralne (np. olej rydzowy) zwalczające mszyce, co znacznie ogranicza straty szczególnie w przypadku młodych roślin. Należy również usuwać chore rośliny, resztki pożniwne i chwasty, które mogą ułatwiać wirusowi przeżycie.
