SBR i RTD – dwie nowe choroby - zagrożeniem dla upraw buraka cukrowego
SBR („Syndrome Basses Richesses”, syndrom niskiej zawartości cukru, syndrom nagłego zamierania buraka) to choroba buraków znana od ponad 20 lat, za której sprawcę uważa się proteobakterię ‘Candidatus Arsenophonus phytopathogenicus’ i jako patogen drugorzędny, fitoplazmę 'Candidatus Phytoplasma solani' (16SrXII-A) (fitoplazma stolbur) (Mollicutes).
O chorobie wspominaliśmy już wcześniej w podobnym okresie w ubiegłym roku. https://www.sygnalizacja.agrofagi.com.pl/komunikaty-artykul/2024-07-25-UWAGA-NA-SYNDROM-NISKIEJ-ZAWARTOSCI-CUKRU-NA-PLANTACJACH-BURAKA-CUKROWEGO
RTD („Rubbery Taproot Disease”, choroba korzenia gumowego, kauczukowe buraki). Choroba RTD jest powodowana tylko przez fitoplazmę 'Candidatus Phytoplasma solani' (fitoplazma stolbur).
Objawy choroby SBR to:
- żółknięcie liści,
- nieprawidłowy odrost liści (liście lancetowate),
- brązowawe przebarwienie wiązek przewodzących w korzeniach,
- zmniejszona zawartość cukru (do 50%),
- zmniejszony plon korzeni (do 30%),
- nagłe więdnięcie i zamieranie roślin,
- skrócenie liści i deformacja rośliny.
Objawy choroby RTD to:
- żółknięcie starszych liści,
- więdnięcie, martwica i obumieranie liści (nieprawidłowy odrost liści),
- zbieg okoliczności ze stresem biotycznym i abiotycznym,
- zmniejszenie plonu korzeni,
- wtórne infekcje np. grzybem Macrophomina phaseolina,
- zwiększona transpiracja liści, prowadząca do więdnięcia,
- korzenie stają się gumowate, tracą strukturę i mogą gnić (szczególnie w obecności
M. phaseolina).
Optymalne warunki infekcji to: wysoka wilgotność (>80%), temperatury 20-30°C oraz długi okres zwilżenia roślin.
Pluskwiaki z rodziny szrońcowatych (Cixiidae) są głównymi wektorami przenoszącymi mikroorganizmy powodujące obie choroby. Udowodniono, że szroniec zajączek, nazywany też cykadą trzcinową (Pentastiridius leporinus) jest jednym z najefektywniejszych wektorów tych patogenów. Monitorowanie występowania i liczebności owadów przeprowadza się wykorzystując tablice lepowe. Identyfikacja konkretnego gatunku podczas lustracji jest trudna i wymaga wiedzy eksperckiej a najczęściej pewne oznaczenie wymaga wykonania preparatów mikroskopowych w warunkach laboratoryjnych. Zwalczanie wektorów owadzich jest jedną z najważniejszych metod ograniczania SBR i RTD. Objawy obu chorób łatwo pomylić z objawami stresu związanego z suszą, infekcjami wirusowymi lub nawet niedoborami składników odżywczych.
Do zwalczania szrońca zajączka zarejestrowane są insektycydy na bazie acetamiprydu. Pomocną w ograniczaniu rozprzestrzeniania będzie również stosowanie odpowiedniej agrotechniki (mechaniczne niszczenie larw) jak i zmiana płodozmianu. Unikanie uprawy buraka po roślinach, które mogą być rezerwuarem fitoplazmy (pomidor, ziemniak, chwasty psiankowate) oraz unikanie uprawy buraka po pszenicy ozimej. Odpowiednia uprawa gleby, eliminacja chwastów ogranicza ilość fitoplazm i owadzich wektorów choroby. Stosowanie certyfikowanych nasion wolnych od infekcji to dobry start plantacji. Wybór odpowiednich odmian z cechami odporności daje szanse na ograniczanie infekcji. Badania nad odpornością odmian trwają, ale brak jeszcze odmian w pełni odpornych.
Obie choroby powodują duże straty w uprawach buraka cukrowego w różnych regionach Europy. Choć w Polsce nie notowano jeszcze strat z powodu ich wystąpienia, to jest bardzo prawdopodobne, że wystąpią one już w tym lub kolejnych latach, ponieważ obserwowane zmiany klimatyczne sprzyjają wektorom owadzim patogenów powodujących obie choroby i analizując dane literaturowe można zauważyć, że z roku na rok obszary zajęte przez SBR i RTD znajdują się coraz bliżej granicy zachodniej Polski.
Roślinę podejrzaną o występowanie choroby SBR lub RTD można przesłać do zbadania, do Kliniki Chorób Roślin, należącej do Instytutu Ochrony Roślin – Państwowego Instytutu Badawczego.
